Ultieme handleiding voor verplichte vrije dagen

Heb je gehoord over verplichte vrije dagen en vraag jij je af wat dit precies inhoudt? Veel bedrijven hebben vaste vrije dagen waarop iedereen vrijaf heeft, maar de regelgeving hieromtrent kan soms wat ingewikkeld zijn. Het is dan ook erg handig om te weten wanneer je verplicht vrij hebt, vooral als je jouw vakantiedagen wilt plannen.

In dit artikel geven we voorbeelden van verplichte vrije dagen en leggen we uit hoe verschillende organisaties hiermee omgaan. 

Wat zijn verplichte vrije dagen?

Verplichte vrije dagen zijn momenten waarop jij en je collega's vrijaf krijgen. In Nederland bestaat er echter geen wettelijke verplichting die bedrijven voorschrijft om werknemers vrij te geven op bepaalde dagen.

Het is dus aan je werkgever om te bepalen wanneer deze verplichte vrije dagen vallen. Dit wordt meestal vastgelegd in je cao of arbeidsovereenkomst. Als jouw bedrijf besluit het kantoor te sluiten met kerst, dan geldt dat als een verplichte vrije dag voor jou.

Steeds meer bedrijven kiezen voor een flexibel beleid. Dit betekent dat je veelal zelf kunt bepalen op welke feestdagen je deze vrije dagen opneemt. Je kunt dan besluiten om op een traditionele feestdag te werken en die verplichte vrije dag gebruiken op een moment dat jou beter uitkomt.

Communiceer altijd duidelijk met je werkgever en collega's, zodat je optimaal kunt gebruikmaken van de mogelijkheden die verplichte vrije dagen bieden. Dit geeft je de vrijheid om werk en vrije tijd beter in balans te brengen, afgestemd op je persoonlijke voorkeuren en omstandigheden.

Soorten feestdagen in Nederland

In Nederland zijn feestdagen op te delen in verschillende soorten, elk met hun eigen betekenis en regels.

Er zijn meerdere nationale feestdagen:

• Nieuwjaarsdag: Geniet van een frisse start op 1 januari.
• Koningsdag: Vier de verjaardag van de koning op 27 april.
• Bevrijdingsdag: Elke vijf jaar krijgen veel mensen vrijaf op 5 mei.

Ook christelijke feestdagen worden gevierd:

• Goede Vrijdag: De vrijdag voor Pasen is een belangrijke dag voor veel christenen.
• Pasen: Vier zowel de eerste als de tweede Paasdag.
• Hemelvaart: Dit wordt traditioneel gevierd 40 dagen na Pasen.
• Pinksteren: Zowel de eerste als tweede pinksterdag worden gevierd.

Hoewel deze dagen erkend zijn, betekent dat niet dat je automatisch een vrije dag hebt. Of je vrij bent op deze dagen hangt vaak af van de cao, je arbeidsovereenkomst of het personeelsbeleid.

Veel bedrijven kiezen ervoor om medewerkers op sommige van deze dagen vrijaf te geven, maar het staat hen vrij om dat al dan niet te doen. Dit betekent dat de verplichte vrije dagen kunnen variëren afhankelijk van waar je werkt en hoe je werkgever het organiseert.

Volledige lijst van nationale feestdagen in Nederland in 2025

In Nederland kun je in 2025 rekening houden met diverse nationale feestdagen. Hier is een overzicht van de officiële vrije dagen.

• Nieuwjaarsdag: 1 januari, de start van het nieuwe jaar, is een verplichte vrije dag waarvan de meeste mensen in Nederland genieten.
• Goede Vrijdag:  Dit viert men op 18 april. De werkgever bepaalt of je vrijaf krijgt.
• Pasen: De paasdagen, inclusief tweede paasdag (21 en 22 april 2025), zijn traditionele vrije dagen.
• Koningsdag: Op 27 april vieren we Koningsdag. Dit is een nationale feestdag en meestal een vrije dag.
• Hemelvaartsdag: Deze dag valt in 2025 op 29 mei en wordt traditioneel als een vrije dag beschouwd.
• Pinksteren: In 2025 valt eerste pinksterdag op 8 juni en tweede pinksterdag op 9 juni. Dit is vaak ook een vrije dag.
• Bevrijdingsdag: Op 5 mei herdenken we de bevrijding van Nederland in 1945, maar dit is maar eens in de vijf jaar een officiële vrije dag.
• Kerstmis: De kerstdagen vallen op 25 en 26 december, en beide dagen zijn doorgaans vrije dagen.

Informeer altijd bij je werkgever welke dagen voor jou verplicht vrij zijn, want het kan verschillen per sector en cao. De bovenstaande lijst biedt een goed uitgangspunt voor je planning in 2025.

Regels voor verplichte vrije dagen

Verplichte vrije dagen kunnen een belangrijk thema zijn binnen een organisatie, omdat ze invloed hebben op de werkplanning en de tevredenheid van medewerkers.  

Vaste vrije dagen zijn dagen waarop je niet hoeft te werken, omdat het bedrijf bijvoorbeeld gesloten is. Dit is handig voor bedrijven die een uniforme vrije tijd willen regelen. Een vaste vrije dag wordt soms aangewezen door de werkgever. Dit zijn dagen waarop jij dus standaard vrij hebt. Deze regeling moet wel duidelijk vooraf met jou zijn vastgelegd. Maak vooraf afspraken over vrije dagen en neem ze op in de cao of het arbeidscontract. Zo weet je altijd waar je aan toe bent.

Feestdagen kunnen soms verplicht vrije dagen zijn, afhankelijk van je cao of arbeidscontract. Dit is standaard niet in de wet vastgelegd. Je hebt dus niet automatisch recht op een vrije dag tijdens feestdagen, maar afspraken hieromtrent staan vaak in het arbeidscontract. Dit biedt zowel jou als je werkgever duidelijkheid en voorkomt misverstanden.

Een andere belangrijke regel is compensatie voor werken op afwijkende dagen. Als je werkt op een dag die normaal gesproken een vrije dag zou moeten zijn, kan je recht hebben op extra compensatie of vakantiedagen ter vervanging. Zorg dat je altijd op de hoogte bent van de specifieke afspraken die gelden binnen jouw bedrijf.

Het is essentieel om de afspraken betreffende verplichte vrije dagen goed te controleren zodat je weet wat je rechten zijn. Zit je met vragen? Bespreek die rechtstreeks met je werkgever.

Hoe worden werknemers betaald die op een feestdag werken?

Als je op een feestdag moet werken, kun je in veel gevallen rekenen op extra compensatie. Dit is vaak geregeld in de cao of je arbeidscontract.

1. Toeslagen

Je ontvangt meestal een toeslag bovenop je normale uurloon. De toeslag varieert en bedraagt vaak tussen de 50% en 200%, afhankelijk van je sector en cao. Controleer je cao of contract voor specifieke details.

2. Compensatiedagen

Sommige werkgevers bieden in plaats van toeslagen een extra vrije dag op een later moment. Deze compensatiedagen worden ook wel 'tijd voor tijd' genoemd.

3. Geen verplichte regelgeving

Er bestaat geen wettelijke regel die bepaalt dat een werkgever je extra moet betalen voor arbeid verricht op feestdagen. Het hangt dus af van de afspraken die je in overleg hebt gemaakt.

Goede afspraken zijn essentieel. Zorg dat je weet wat de cao of je persoonlijke arbeidscontract bepaalt. Zo weet je wat je kunt verwachten als je op een feestdag moet werken.

Belangrijke punten

Verplichte vrije dagen zijn dagen waarop je werkgever besluit dat je niet hoeft te werken; de Nederlandse wet schrijft echter geen verplichte vrije dagen voor. 

Deze dagen worden vaak vastgelegd in de cao of arbeidsovereenkomst en niet alle erkende feestdagen, zoals Kerstmis of Pasen, zijn automatisch vrije dagen. 

Bevrijdingsdag is een uitzondering, aangezien het eens per vijf jaar een officiële vrije dag is. 

Het is belangrijk om afspraken te maken met je werkgever over doorbetaling op verplichte vrije dagen, aangezien dit niet wettelijk verplicht is.

Veelgestelde vragen

Kan je een verplichte vrije dag weigeren?

Of je een verplichte vrije dag kunt weigeren, hangt af van je arbeidsovereenkomst en het beleid van je werkgever. In veel gevallen zijn verplichte vrije dagen (bijvoorbeeld tijdens feestdagen of bedrijfsbrede sluitingen) vastgelegd in de cao of het bedrijfsreglement, en moet je deze opnemen. Weigeren is dan meestal niet mogelijk, tenzij er specifieke afspraken zijn gemaakt of er dringende redenen zijn (zoals zorgverplichtingen). Bespreek met je werkgever of HR-afdeling of er uitzonderingen mogelijk zijn.

Kan je een verplichte vrije dag opeisen?

Nee, je kunt een verplichte vrije dag niet zomaar opeisen, tenzij deze specifiek is vastgelegd in je arbeidsovereenkomst, de cao of het bedrijfsbeleid. Verplichte vrije dagen worden meestal door de werkgever bepaald, en vallen bijvoorbeeld op feestdagen of bedrijfsbrede sluitingen. Als er geen afspraken over verplichte vrije dagen zijn, heb je hier geen recht op. Je hebt wel altijd recht op het wettelijk verplichte minimum aantal vakantiedagen (20 bij fulltime werk), die je in overleg met je werkgever kunt opnemen. Bespreek eventuele wensen altijd met je werkgever.

Op hoeveel verplichte vrije dagen heb je jaarlijks recht?

Het aantal verplichte vrije dagen waar je jaarlijks recht op hebt, hangt af van je arbeidsovereenkomst, cao of het beleid van je werkgever. In Nederland zijn er geen wettelijk vastgestelde verplichte vrije dagen, behalve officiële feestdagen zoals Kerstmis en Nieuwjaar. Werkgevers kunnen echter extra verplichte vrije dagen instellen, bijvoorbeeld tijdens bedrijfsbrede sluitingen. Het totale aantal vrije dagen (verplicht en vrij te kiezen) moet wel voldoen aan het wettelijk minimum van 20 vakantiedagen bij fulltime werk, zoals vastgelegd in de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag. Controleer altijd je contract of cao voor de specifieke regels.

Wat als een verplichte vrije dag valt tijdens je ziekte- of zwangerschapsverlof?

Als een verplichte vrije dag valt tijdens je ziekte- of zwangerschapsverlof, heeft dit meestal geen extra gevolgen. Tijdens ziekte- of zwangerschapsverlof ben je al vrijgesteld van werk, en verplichte vrije dagen tellen dus niet als extra verlofdagen. Je behoudt gewoon je recht op doorbetaling van loon of uitkering, zoals gebruikelijk tijdens deze verlofperiodes. De verplichte vrije dag heeft dus geen invloed op de duur van je ziekte- of zwangerschapsverlof. Het is wel verstandig om dit te bespreken met je werkgever of HR-afdeling voor duidelijkheid over specifieke regels.